Als een stad een roerige geschiedenis heeft gekend en bepalend is geweest voor het moderne Europa, dan is het Berlijn wel. Bruisend middelpunt, verwoest, verdeeld, herenigd en opnieuw middelpunt van Europa: Berlijn bepaalt het verleden, heden en de toekomst.
In 1244 werd Berlijn gesticht, en dat maakt het tot een relatief jonge stad. Vanaf de 15e eeuw was Berlijn de zetel van de familie Hohenzollern, die eerst Brandenburg en later Pruisen en het Duitse Rijk regeerden. Door de status als residentie groeide de stad sterk. Vanaf 1650 speelde de stad een belangrijke rol in centraal Europa, en in 1750 telde Berlijn 100.000 inwoners.
Berlijn profiteerde sterk van de industriële revolutie in de 19e eeuw. Het inwoneraantal en de economie groeiden sterk. Om de 800.000 inwoners efficiënt vervoer te kunnen bieden, werd in 1896 begonnen met de bouw van de U-Bahn, Berlijns versie van de metro. In 1914 brak de eerste wereldoorlog uit, en hoewel in de stad niet werd gevochten, brak er wel een hongersnood en onrust uit.
Goldene Zwanziger
Na de eerste wereldoorlog leed de stad zwaar onder de herstelbetalingen waartoe Duitsland was verplicht in het Verdrag van Versailles. Maar vanaf 1923 verbeterde de economische situatie sterk. Er volgde een gouden periode -de ‘Goldene Zwanziger’- waarin Berlijn trendsettend was op praktisch elk terrein. Er werd volop geëxperimenteerd met architectuur, kunst en literatuur. Hedonisme werd tot levenskunst verheven, het was de tijd waarin cabaret hoogtij vierde. In 1929 was de pret echter voorbij: de beurzen stortten in, grote werkloosheid en sociale onrust volgde.
Het Derde Rijk is onbetwist de zwartste bladzijde uit de geschiedenis van de stad. Op de golven van de recessie kwamen in 1933 de nazi’s aan de macht en werd Berlijn het toneel van jodenvervolging, boekverbrandingen en militaire marsen. De tweede wereldoorlog volgde, en legde een derde van de stad in puin.
Het verdeelde Berlijn
In 1945 werd op de Conferentie van Potsdam Duitsland, en daarmee ook de Duitse hoofdstad, verdeeld in sectoren onder Engels, Frans, Amerikaans en Russisch toezicht. Berlijn werd hiermee het gezicht van de Koude Oorlog, want de stad lag midden in de Sovjetsector van Duitsland. In 1948 probeerde de Sovjet-Unie de gehele stad onder haar invloedssfeer te brengen, door de overige sectoren geheel te blokkeren. Over land naar het westen van Duitsland reizen werd onmogelijk, maar door het instellen van een luchtbrug wisten de geallieerden stand te houden. Na bijna een jaar werd de blokkade opgeheven, maar de toon was gezet.
In 1949 volgden de stichting van de Bondsrepubliek Duitsland en de Duitse Democratische Republiek (DDR) en was de opdeling van Duitsland -en Berlijn- een feit. Veel Oost-Duitsers (zo’n 2,6 miljoen) vluchtten in de daaropvolgende jaren naar het westen. Om de stroom vluchtelingen te stoppen, werd in de nacht van 13 augustus 1961 om heel West-Berlijn een grens van prikkeldraad aangebracht. Van de één op de andere dag werd het verboden om van oost naar west te reizen, werden families verscheurd en werden mensen werkeloos. Het prikkeldraad werd al snel vervangen door de betonnen muur, wachttorens, mijnenvelden en automatische machinegeweren. In totaal zijn ongeveer 200 mensen die probeerden te vluchten omgebracht.
Tijdens de Koude Oorlog groeide West-Berlijn uit tot toevluchtsoord voor -met name- linkse jongeren. Er bestond namelijk geen dienstplicht. Dit legde de kiem voor de uitgebreide alternatieve beweging die Berlijn nu nog rijk is. En terwijl het westen uitgroeide tot uithangbord voor het kapitalisme, zuchtte Oost-Berlijn onder de dictatuur van de socialistische heilstaat en werd de stad verder herbouwd in Stalinistische architectuur en Plattenbau.
De val van de muur
Op 9 november 1989 viel de muur, en werd de weg geplaveid voor de hereniging van Duitsland en Berlijn. In de jaren 90 veranderde de stad in één grote bouwput: niet onderhouden stadswijken in het oosten werden aangepakt, de plek van de voormalige muur werd druk bebouwd en de infrastructuur ging op de schop. In 1999 verhuisde het regeringsapparaat van Bonn naar Berlijn, de hernieuwde hoofstad van het land.
Tegenwoordig is Berlijn een metropool met verschillende gezichten. De stad is het gezicht van de toonaangevende natie binnen de EU, maar zelf praktisch failliet. Berlijn snakt naar haar wortels, maar is op veel gebieden vernieuwend. Er is een schat aan klassieke kunst te vinden en ook het hipste uitgaansleven van Europa. Wat er ook gebeurd: Berlijn is nooit af, en zal zich altijd blijven uitvinden.